بنا به پیش بینی برخی دیپلمات های مقر سازمان ملل در نیویورک چهارمین قطعنامه تحریمی علیه ایران احتمالاً در دو هفته نخست ماه ژوئن ( تا یک ماه دیگر ) در شورای امنیت به رای گیری گذاشته خواهد شد .

ایالات متحده در ماه های گذشته مشغول رایزنی با دیگر اعضای دایم و غیر دایم شورا برای تدوین پیش نویس قطعنامه چهارم تحریمی علیه برنامه های هسته ای ایران بوده است .

در این میان 15 کشور عضو شورای امنیت ملل متحد باید به این قطعنامه رای دهند و رای 9 کشور از 15 کشور عضو شورا برای تصویب این قطعنامه کافی خواهد بود ، منوط به اینکه هیچ یک از 5 عضو دایم دارای حق وتو به این قطعنامه رای منفی ندهند .

5 کشور ایالات متحده آمریکا ، فرانسه ، بریتانیا ، روسیه و چین اعضای دایم شورای امنیت هستند و هم اکنون کشورهای برزیل ، اتریش ، ترکیه ، ژاپن ،مکزیک ، گابن ، نیجریه ، اوگاندا ، بوسنی و لبنان 10 عضو غیر دایم این شورا را تشکیل می دهند .

دایم ها

پر واضح است که از میان 5 کشور عضو دایم شورای امنیت 3 کشور ایالات متحده ، بریتانیا و فرانسه مشتاقانه منتظر تصویب قطعنامه جدید علیه ایران هستند اما دو کشور چین و روسیه در این زمینه عجله به خرج نداده و سعی دارند تا زهر قطعنامه چهارم را حتی الامکان پایین بیاورند .

طبیعی است که هر چه زهر قطعنامه پایین تر بیاید رای مثبت چین و روسیه هم محتمل تر خواهد بود . ضمن این که روس ها و چینی ها ، ثابت کرده اند عطش سیری ناپذیری برای گرفتن امتیاز از غرب برای موضع گیری علیه ایران دارند.

البته اعضای دایم شورای امنیت طبق یک عرف نا نوشته همواره پیش از مطرح شدن چنین قطعنامه هایی در شورا با یکدیگر رایزنی کرده و نظرات خود را از قبل در متن پیش نویس اعمال می کنند . بنابراین بعید به نظر می رسد که آمریکا پیش از اطمینان از رای دو کشور چین و روسیه ، قطعنامه چهارم را به صحن شورا بیاورد .

تجربه جنگ عراق مثال خوبی برای این موضوع است. در آن زمان ایالات متحده و بریتانیا طی قطعنامه 1441 برای همکاری دولت عراق با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی ضرب الاجلی را به دولت صدام دادند و با پایان یافتن مدت آن ضرب الاجل چون دولت پرزیدنت بوش از تصویب قطعنامه ای دیگر در شورا علیه عراق ( به عنوان مجوز آغاز جنگ علیه این کشور) مطمئن نبود (و با مخالفت های فرانسه و روسیه روبرو بود) بدون گذراندن قطعنامه ای جدید از تصویب شورا به این کشور حمله کرد .

در مورد ایران نیز تا کنون روال سه قطعنامه پیشین به همین منوال بوده و 5 دولت عضو دایم شورا در هر سه قطعنامه پیش از مطرح کردن آن در شورا " سنگ های خود را با یکدیگر وا کنده " و پس از توافق های دیپلماتیک بر روی کلمه به کلمه قطعنامه ها ، آنها را در شورا مطرح کرده اند . بنابراین مطرح شدن قطعنامه در شورای امنیت عموماً بدین معنا است که 5 کشور دایم روی آن توافق دارند یا لااقل هیچ کدام از 5 عضو دایم مخالفتی جدی با آن ندارد.

غیر دایم ها

موضوع کشورهای غیر دایم اما کمی فرق دارد . این کشورها به صورت گذرا و برای یک مدت 2 ساله به عضویت این شورا برگزیده می شوند و عموما دولت های بزرگ دوست دارند تا در میان اعضای غیر دایم ، "کشورهای قدرتمند در حال توسعه" حضور نداشته باشند چرا که رای این کشورها را کمتر می توان دستکاری و خرید و فروش کرد .

در حال حاضر از میان اعضای غیر دایم شورا رای دو کشور ژاپن و اتریش طبیعتا نسبت به قطعنامه تحریمی مثبت خواهد بود زیرا این دو کشور به لحاظ مواضع ، فرق چندانی با آمریکا یا دیگر کشورهای غربی عضو دایم شورای امنیت ندارند .

3 کشور آفریقایی گابن ، اوگاندا و نیجریه هم روابط نزدیکی با واشنگتن دارند و از سوی دیگر عموما این کشورهای کوچک و فقیر برای استفاده از تسهیلات مالی صندوق بین الملی پول و وام های بلند مدت بانک جهانی و کمک های اقتصادی جهان غرب عموما رای دادن به چنین قطعنامه هایی را به عنوان نوعی همگرایی با بزرگان و نمره ای مثبت در کارنامه عملکرد خود برای چشم داشت های آینده در نظر می گیرند .
بنابراین به نظر نمی رسد این سه کشور آفریقایی و یا کشورهای مشابه مخالفتی با تحریم های ایران به نمایش گذارند .

اما از میان اعضای غیر دایم 5 کشور مکزیک ، بوسنی ، ترکیه ، برزیل و لبنان می توانند موضع متفاوتی داشته باشند .

مثلا هم اکنون روابط دولت مکزیک بر سر تصویب قانون " مهاجرت " در ایالت آریزونای آمریکا با ایالات متحده " شکر آب " شده است . هر چند که مکزیک از لحاظ اقتصادی کاملا به آمریکا وابسته است ، اما به هر حال این کشور هم اکنون نیازمند ارایه یک ژست مستقلانه و انتقامی در برابر آمریکا است و ممکن است در رای دادن به قطعنامه تحریمی علیه ایران کمی " بازی در آورد " ولی باز نمی توان گفت که مکزیک حتماً علیه ایران رأی نخواهد داد.

موضع بوسنی به عنوان یک کشور مسلمان در قلب اروپا نیز می تواند کمی متفاوت و غیر قابل پیش بینی باشد . بوسنی خاطره کمک های جمهوری اسلامی ایران در سال های سخت حمله صرب ها را به یاد دارد واز این جهت مردم این کشور خاطره خوشی از ایران دارند .

از سوی دیگر این کشور واقع در اروپا نیازمند جذب در ساختارهای اتحادیه اروپا است و از این جهت باید نشان دهد که سیاست ها و رویکردهای سیاست خارجی این کشور به مجموعه اتحادیه اروپا نزدیک است . بنابراین بوسنی در رای به قطعنامه تحریمی ایران بین این دو گرایش متضاد قرار دارد و مشخص نیست که در نهایت دولتمردان این کشور چه تصمیمی در این باره بگیرند اما در مجموع می توان حدس زد که سیاستمداران از بین "خاطره ها" و "واقعیت ها" کدام را انتخاب خواهند کرد و لذا روی رأی بوسنی هم نمی توان زیاد حساب کرد.

اما شاید مهم ترین کشوری که رای آن در قطعنامه تحریمی ایران در مجموعه کشورهای عضو غیر دایم بسیار مهم است ، برزیل باشد.

برزیل هم به عنوان یک کشور در حال توسعه نیم نگاهی به منافع بلند مدت و راهبردی خود در زمینه توسعه قابلیت های هسته ای دارد و هم اینکه می خواهد روابط نزدیک خود با غرب را حفظ کرده و از مواهب بازار جهانی بهره مند شود و در سوی دیگر این کشور خواهان کرسی دایم در شورای امنیت برای جلب نظر دولتمردان کشورهای عضو دایم شورا و نیز قدرت های غربی نمی خواهد ساز ناهماهنگ " کوک " کند تا در آینده رای مثبت کشورهای غربی عضو دایم شورا را از عضویت دایم ( یا نیمه دایم ) خود در شورای امنیت به همراه داشته باشد .

از سوی دیگر در این کشور هم اکنون یک دولت سوسیالیست و چپگرا حاکم است و از همین رو دولت " لوییس ایناسیو لولا داسیلوا " می خواهد به جهان و دیگر کشورهای واقع در مجموعه آمریکای لاتین نشان دهد که برزیل می تواند به عنوان یک دولت مستقل و قدرتمند حامی منافع آنها در مقابل جهان سرمایه داری و قدرت های بزرگ باشد و می توان به این کشور بزرگ اعتماد کرد .

همه این فاکتورها بیانگر این است که رای برزیل به قطعنامه تحریمی علیه ایران تا حدود زیادی نا متعین است و مشخص نیست که در نهایت این گرایش های متضاد سکان تصمیم این کشور را به کدام طرف خواهند چرخانید .
این نکته ای است وزیر خارجه برزیل نیز در سفر به ایران گفته بود تا لحظه ای پیش از رأی گیری ، موضع نهایی خود را اعلام نخواهد کرد.

اما کشور مهم دیگر " ترکیه " است . ترک ها در سال های اخیر و همزمان با قدرت یافتن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان ( نخست وزیر ترکیه ) به ایران نزدیک تر شده و از اسراییل و غرب دور تر گشته اند . هر چند آنکارا هم اکنو عضو ناتو است و خواهان عضویت در اتحادیه اروپایی است که کشورهای کلیدی آن همچون فرانسه ، آلمان و بریتانیا از رای مثبت به قطعنامه تحریمی علیه ایران به شدت حمایت می کنند .

از سوی دیگر ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان قرابت های زیادی از نظر فرهنگی با ایران دارد و همسایگی و نیز روابط گسترده اقتصادی در کنار منافع مشترک راهبردی در منطقه و جهان ، تهران و آنکارا را در کنار یکدیگر قرار داده است .

ترک ها به دلیل پیگیری سیاست " توسعه " ، خواهان جنگ و درگیری و بالا گرفتن فتیله تنش در منطقه نیستند و از سوی دیگر تحریم های ایران می تواند سناریوهای متعددی برای امنیت و منافع ملی آنکارا در پی داشته باشد .

ترک ها از سویی می توانند از تحریم های ایران منتفع شوند و از سوی دیگر شدت بالای تحریم ها و ایجاد تنش و درگیری در منطقه می تواند به منافع این کشور آسیب های جدی وارد کند .

ترکیه هنوز نیز با وجود گذشت دو دهه از زمان جنگ اول آمریکا و دولت صدام (1991) این جنگ را یکی از مصیبت های بزرگ برای منافع اقتصادی خود می داند و کارشناسان و سیاستمداران ترک همواره این " منت " را بر سر شرکای غربی خود می گذارند که آنکارا در جریان آن جنگ ، 36 میلیارد دلار ضرر اقتصادی کرد و واشنگتن این ضرر آنکارا را جبران نکرد .

از این رو با وجودی که آنکارا در سال 1991 آسمان خود را در اختیار نیروهای ائتلاف برای حمله به عراق قرار داد و در این جنگ نقش و مشارکتی مستقیم داشت ، اما در زمان جنگ سال 2003 برای سرنگونی صدام ، پا پس کشید و پارلمان این کشور به لایحه اعزام 15 هزار نیروی ترک به شمال عراق رای مثبت نداد .

آخرین کشور باقی مانده از مجموعه 15 کشور عضو شورای امنیت ، " لبنان " است . شاید رای لبنان در شورای امنیت درباره قطعنامه تحریمی ایران علاوه بر تاثیر واقعی و عینی دارای تاثیرات " سمبلیک " نیز باشد .

نوع رابطه تهران – بیروت طی سه دهه گذشته برای دو طرف از آن چنان اهمیتی برخوردار بوده که دو کشور تا حدود زیادی بر این باورند که برای پیشبرد سیاست های منطقه ای خود به یکدیگر نیاز دارند .

از نظر ایران ، لبنان خاکریز اول در برابر اسراییل است و از نظر لبنان و به ویژه شیعیان این کشور ایران تنها حامی مهم و قدرتمند این کشور در مقابل اسراییل و تهدیدات تل آویو است .

از سوی دیگر لبنان تنها کشوری است که ممکن است رای آن به قطعنامه تحریمی ایران دارای تبعات مستقیمی در سیاست داخلی این کشور نیز باشد ، چرا که هم اکنون دولت این کشور از جناحی است که روابط چندان گرمی با ایران ندارد ، اما حزب الله لبنان و دیگر گروه های شیعی نفوذ و قدرت قابل ملاحظه ای در این کشور دارند و می توانند چرخ های حرکت دولت لبنان را قفل کنند .

از این رو رای این کشور نیز چندان قابل پیش بینی نیست و اساسا شاید این کشور به دلیل جلوگیری از تبعات رای یا عدم رای به قطعنامه تحریمی ایران در رای گیری شرکت نکند .

با این حال حزب الله لبنان در پی این است که لبنان به عنوان یک عضو غیر دایم این شورا به این قطعنامه رای منفی بدهد ، اما دولت سعد حریری که دارای روابط گسترده و گرمی با کشورهای عربی و غربی است نمی خواهد سکان سیاست خارجی خود را از غرب دور کرده و به سمت ایران بچرخاند .

شاید به دلیل وجود این حساسیت ها کشورهای غربی چندان مخالفتی با " عدم شرکت " لبنان در رای گیری مربوط به قطعنامه تحریمی ایران نداشته باشند و شاید این کار تنها راه عبور بی ضرر لبنان از کنار این قطعنامه باشد .

در جمع بندی موضوع چنین می توان گفت که اگر شورای امنیت قطعنامه را به رأی بگذارد ، مانند دفعات گذشته ، تصویب آن دور از ذهن نخواهد بود و البته ایران نیز همانند سه قطعنامه پیشین ، آن را "سیاسی" و " غیرعادلانه" خواهد خواند و از اجرای آن سرباز خواهد زد ./عصر ايران